Każdy przedsiębiorca nawet pomimo prowadzenia działalności gospodarczej w sposób legalny i rzetelny z perspektywy księgowej może zostać oskarżony o przestępstwo uczestnictwa w oszustwie podatkowym z wykorzystaniem znikającego podatnika.
Według dostępnych informacji na 2016 r. skala wyłudzeń podatku VAT w ciągu roku wynosi szacunkowo od 30 do 50 mld zł. [1]. Dla porównania budżet wydatków państwa w 2021 r. miał wynieść 523,37 mld zł.
Karuzela podatkowa definiując ją w jak najprostszy sposób, to obrót towarem pomiędzy podmiotami gospodarczymi, który docelowo wraca do pierwotnego sprzedawcy. Najczęściej jest to obrót pomiędzy państwami (obrót transgraniczny), gdzie wewnątrzwspólnotowe nabycie odbywa się z zerową stawku podatku VAT.
Oczywiście są różne schematy popełniania przestępstw podatkowych, natomiast najczęściej wykorzystując właśnie zerową stawkę podatku VAT, potrzebnym podmiotem do takiej transakcji dla organizatora karuzeli podatkowej jest przedsiębiorca który nabywa towar, a następnie sprzedaje go zagranicę. To ten przedsiębiorca wysyła do organu podatkowego deklarację podatkową, w której wskazuje nadpłatę podatku VAT i w ten sposób uzyskuje zwrot podatku VAT. Dla uwiarygodnienia przestępstwa często w łańcuchu dostaw pojawiają się rzetelne firmy.
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów polega na tym, iż nabywca w innym europejskim kraju (UE) jest zobowiązany do ustalenia i naliczenia podatku VAT(a więc do jego zapłacenia) zgodnie z prawem, oczywiście to nie następuje. Natomiast polski podatnik, który sprzedał podmiotowi zagranicznemu towar uzyskał nadpłatę podatku VAT
Najbardziej poszukiwanymi przez przestępców są właśnie jak wskazano wyżej tzw. „eksporterzy VAT”. Najczęściej są to legalnie prowadzone firmy, posiadające renomę i obroty, które są aktywnym podatnikiem VAT EU, prowadzą handel na poziomie europejskim. Takowe firmy na pierwszy rzut oka nie wzbudzają u organów kontroli skarbowej podejrzeń. Często firmy te są nieświadome, iż uczestniczą w przestępczym procederze.
Karuzele podatkowe najczęściej dotychczas dotyczyły obrotu stalą, paliwami, elektroniką (np. telefonami komórkowymi, tabletami, czy telewizorami), materiałami budowlanymi, pojazdami.
Najsurowszą z kar przedstawia art. 277 a. kodeksu karnego jest to tzw. „zbrodnia vatowska” Zgodnie z art.277a kodeksu karnego kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności. W wypadku mniejszej wagi sprawca czynu podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Stosownie do art. 270a kodeksu karnego kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Kolejno art. 271a k.k. stanowi, że kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Skala popełnianych przestępstw doprowadziła do konieczności wprowadzenia mechanizmu „odwróconego podatku vat”, który polega na przeniesieni obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę. Ponadto wprowadzono także mechanizm podzielonej płatności „split payment”. Należy zaznaczyć, że metody te w pewnym stopniu zabezpieczają interes państwa jak i nieświadomych przedsiębiorców uczestniczących w karuzeli vat.
Jednakże pamiętać należy, że organy kontroli skarbowej jak i organy ścigania mają ustawowe terminy na dokonanie weryfikacji prawidłowości kontroli. Zasadniczo zobowiązanie podatkowe przedawnia się po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Termin ten może zostać wydłużony, gdy dojdzie do jego zawieszenia (np. w wyniku wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie) lub przerwania (np. w wyniku ogłoszenia upadłości podatnika). Ponadto według ordynacji podatkowej przedawnieniu nie ulegają w ogóle zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym.
Jednakże przestępstwa podatkowe zawarte w kodeksie karnym, które zostały opisane wyżej nie przedawniają się wraz z podatkiem. Przestępstwo tzw. Zbrodni vatowskiej opisane wyżej w art. 277a kodeksu karnego z uwagi na zagrożenie karą pozbawienia wolności do 25 lat przedawnia się po 20 latach od czasu jego popełnienia.
Jak podaje Prokuratura Krajowa w latach 2018-2019 zarzut popełnienia tzw. Zbrodni vatowskiej, gdzie wartość fikcyjnych faktur przekroczyła 10 mln zł został przedstawiony w 15 aktach oskarżenia.
Dygresyjnie wskazać należy, że wskazane przez ustawodawcę zagrożenie karą 25 lat pozbawienia wolności ma wydźwięk niezwykle medialny i mało prawdopodobnym jest, aby Sąd zdecydował się na tak surową karę – można powiedzieć zrównaną z karą za zabójstwo. Co więcej powszechnie wiadomym jest, że nie wysokość kary daje najlepsze efekty, a jej nieuchronność.
W celu potwierdzenia, że sądy są bardziej „liberalne” od ustawodawcy, wskazać można na statystyki Prokuratury Krajowej, która podała, iż w 2018 r. sądy powszechne skazały prawie 45,5 tyś osób za wykroczenia i przestępstwa skarbowo-celne, z czego 99 % sprawców zostało ukaranych grzywną.
Adwokat Przemysław Babiarz w ramach prowadzonej kancelarii adwokackiej z siedziba w Bielsku-Białej reprezentuje klientów przed organami związanymi z wykrywaniem przestępstw karuzel podatkowych (Krajowa Administracja Skarbowa, Centralne Biuro Śledcze Policji, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Urzędy Celno-Skarbowe, Prokuratura i Policja). Z uwagi na to, że najczęściej w tego typu sprawach dochodzi do zatrzymania osób podejrzanych oraz zabezpieczeniu dokumentów księgowych oraz nośników informacji, pomoc adwokata potrzebna jest już od samego początku, tak aby móc ustalić strategię obrony oraz podjąć wszelkie działania mające na celu uwzględnienie interesu klienta. Rolą adwokata w tego typu sprawach jest częstokroć wykazanie wszelkimi dowodami, że osoby te nie miały świadomości uczestnictwa w przestępczym procederze.
Autor artykułu:
Adwokat Przemysław Babiarz
Kancelaria Adwokacka
Siedziba: Bielsko-Biała
Filia: Andrychów
Bielsko-Biała dnia 07.01.2022 r.
[1] https://www.prawo.pl/podatki/karuzela-podatkowa-a-wyludzenia-vat-mechanizm-i-uczestnicy,20827.html
