W momencie zawarcia związku małżeńskiego bez uprzedniego podpisania umowy małżeńskiej (tzw. intercyzy) regulującej sytuację majątkową pomiędzy małżonkami, mamy do czynienia z powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej. Oznacza to, iż wszelkie dobra materialne stanowią odtąd własność obojga małżonków, a ich podział możliwy jest tylko z chwilą ustania tejże wspólności ustawowej. Przed dokonaniem czynności zmierzających do podziału majątku wspólnego pomiędzy małżonkami, warto zapoznać się z kilkoma podstawowymi zagadnieniami w tym przedmiocie.
Co wchodzi w skład ustawowej wspólności małżeńskiej?
Wspólność ustawowa małżeńska powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. W jej skład zatem wchodzą wszelkie dobra materialne, jakie małżonkowie nabyli w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Do majątku wspólnego małżonków należą ponadto:
– wynagrodzenie za pracę oraz dochody z prowadzonej przez małżonka działalności gospodarczej;
– wszelkie dochody z majątku, zarówno wspólnego, jak i osobistego każdego z małżonków;
– wszelkie środki zgromadzone przez małżonka w ramach funduszów emerytalnych;
Wszystkie pozostałe składniki majątkowe stanowią majątki osobiste każdej z osób. Są to m.in. wszelkie przedmioty nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, prawa niezbywalne przysługujące konkretnej osobie, prawa autorskie, prawa majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia itp.
Kiedy jest możliwy podział majątku wspólnego małżonków?
W praktyce podział majątku wspólnego dokonywany jest najczęściej po ustaniu związku małżeńskiego. Warto jednak pamiętać, iż stosownego działu można dokonać również przed rozwodem, w trakcie trwania sprawy rozwodowej przed Sądem, jak również w odrębnej sprawie.
Sposoby podziału majątku wspólnego
Stosownego działu majątku wspólnego małżonków można dokonać na drodze sądowej poprzez tzw. sądowy podział majątku, jak również w drodze umowy zawartej w tym zakresie pomiędzy małżonkami.
Z umownym działem majątku wspólnego mamy do czynienia wyłącznie w sytuacji, w której małżonkowie są w stanie zgodnie porozumieć się, co do istoty samego podziału konkretnych składników majątkowych. Dopuszczalne jest również jedynie częściowe podzielenie majątku wspólnego.
Umowa działu majątku wspólnego małżonków może zostać zawarta w dowolnej formie, jednakże w sytuacji, w której jednym ze składników tego majątku jest nieruchomość, przedsiębiorstwo lub np. prawo użytkowania wieczystego, mamy wtedy do czynienia z wymogiem zawarcia umowy w formie aktu notarialnego.
Warto zaznaczyć, że w sytuacji, gdy ugoda w przedmiocie podział majątku wspólnego zawierana jest pomiędzy małżonkami jeszcze w trakcie trwania małżeństwa, np. w trakcie sprawy rozwodowej, istnieje możliwość zawarcia w tejże umowie również szeregu postanowień, co do warunków rozwodu, co umożliwia osiągnięcie kompleksowego porozumienia pomiędzy małżonkami, co do warunków rozwiązania związku małżeńskiego.
W przypadku braku porozumienia, co do podziału majątku wspólnego, każdy z małżonków jest uprawniony do złożenia stosownego wniosku do Sądu o podział tego majątku. Właściwym miejscowo sądem jest co do zasady sąd rejonowy miejsca położenia składników majątku lub ich przeważającej części, natomiast w sytuacji, gdy składniki majątku wspólnego małżonków znajdują się w obszarze działania kilku sądów rejonowych, wybór odpowiedniego sądu należy do samego wnioskodawcy.
Sądowy podział majątku wspólnego a kwestie formalne
Opłata sądowa od wniosku jest stała i wynosi 1000 zł. W sytuacji, w której we wniosku zawarty jest zgodny projekt podziału majątku wspólnego małżonków, opłata ta zostaje obniżona i wynosi 300 zł. Opłata ta jest niezależna od skomplikowania sprawy, czy czasu trwania postępowania sądowego.
We wniosku o podział majątku wspólnego małżonków należy dokładnie określić wszystkie składniki tego majątku, wraz ze stosownymi dowodami potwierdzającymi prawo własności.
Co do zasady majątek dzielony jest po równo, jednakże istnieje możliwość sformułowania stosownego wniosku o ustalenie wysokości udziałów w majątku wspólnym – w tej sytuacji podział następuje z uwzględnieniem nakładów poczynionych przez każdego z małżonków na tenże majątek wspólny.
Należy pamiętać, iż zarówno skład, jak i wartość poszczególnych składników majątkowych ustala Sąd, przed którym rozpoznawana jest sprawa. Skład majątku wspólnego ustalany jest według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, natomiast jego wartość określana jest według cen obowiązujących w chwili dokonania podziału. Jest to istotne z perspektywy chociażby aktualnych cen nieruchomości, które znacząco wzrosły w ostatnim czasie.
Z uwagi na konieczność wykazania zarówno wszystkich składników majątkowych, jak również prawidłowego określenia ich wartości oraz udziału każdego z małżonków w majątku wspólnym, zasadnym jest skorzystanie z pomocy specjalisty, który będzie umiał w sposób prawidłowy sformułować taki wniosek, bądź projekt umowy, posłużyć się stosownymi dowodami oraz precyzyjnie określić udziały każdego z małżonków w majątku wspólnym w przypadku nierównego podziału.
17.09.2021 r.
apl. adw. Justyna Lasek
